५९ वर्षका भए आमिर खान, जान्नुहोस् उनको पुरा जिन्दगी

बलिउड उद्योगका मिस्टर परफेक्शनिस्ट भनिने अभिनेता आमिर खान आज ५९ वर्षका भएका छन् । ८ वर्षको उमेरमा बाल कलाकारको रूपमा आफ्नो करियर सुरु गरेका आमिरले आफ्नो ३० वर्षको अभिनय करियरमा ४८ वटा चलचित्र गरेका छन्, जसमध्ये अधिकांश सुपर हिट भएका छन् । सन् २०१६ मा रिलिज भएको आमिरको चलचित्र दङ्गल अझै पनि भारत र हिन्दी भाषाको सबैभन्दा धेरै कमाउने चलचित्र हो । आमिरका ३ चलचित्र भारतका शीर्ष १० चलचित्रमा परेका छन्, जुन एक रेकर्ड हो ।

तर, यो स्थान हासिल गर्न उनलाई सहज भने थिएन । आमिरका बुबा ताहिर हुसैन एक चलचित्र निर्माता थिए, जसले लगातार फ्लप चलचित्रहरूका कारण आर्थिक सङ्कटको सामना गर्नुपरेको थियो । यही कारण उनले आफ्नो छोरालाई उनीजस्तै चलचित्रमा आउन नचाहेको कारण थियो । जब आमिरले आफ्नो बुवाको विरुद्धमा विद्रोह गरे र चलचित्रमा आफ्नो स्थान बनाए, तब विचलित हिन्दी चलचित्रले आधुनिक प्रेमकथाबाट नयाँ जीवन पाए ।

आमिरले आफ्नो परफेक्शनले इन्डस्ट्रीमा नयाँ पहिचान बनाए । कहिले चलचित्रको प्रमोसनका लागि पोस्टर टाँसेर सडकमा घुम्ने गर्दथे भने कहिले १२ दिनसम्म नुहाउन पनि रोकिन्थे ।

१४ मार्च १९६५ मा बम्बई (अहिले मुम्बई) मा जन्मेका आमिर खानका पिता ताहिर हुसैन एक प्रसिद्ध चलचित्र निर्माता थिए र काका नासिर हुसैन एक प्रसिद्ध निर्देशक थिए । ४ दाजुभाइमध्ये जेठो आमिरको पूरा नाम मोहम्मद आमिर हुसेन खान हो । आमिर स्वतन्त्रता सेनानी मौलाना आजाद र भारतका तेस्रो राष्ट्रपति जाकिर हुसैनका सन्तान हुन् । स्वतन्त्रता सेनानी अब्दुल कलाम आजाद पनि उनका पुर्खा हुन् । मणिपुरको १६औँ गभर्नर नजमा हेपतुल्ला आमिरको दोस्रो काका हुन् ।

आज आमिरको जन्मदिनको विशेष अवसरमा उनको चलचित्र यात्राको कथासँगै उनको परफेक्शनका कथाहरू तपाईँमाझ राख्दै छौँ ।

८ वर्षको उमेरमा अभिनय करियर सुरु, पहिलो चलचित्रमै देखाए परफेक्शनको उदाहरण
आमिर खानका काका नासिर हुसैनले भारतीय सिनेमाको पहिलो मसाला चलचित्र यादों की बारात (१९७३) निर्देशन गरेका थिए । यस चलचित्रमा उनले आमिर खानलाई बाल कलाकारको रूपमा कास्ट गरेका थिए ।

चलचित्रको एउटा दृश्यका लागि आमिरले गितार बजाउनुपरेको थियो, तर ८ वर्षका आमिरलाई गितार कसरी समात्ने भन्ने पनि थाहा थिएन । उनले सेटमा धेरै घण्टा गितार बजाउन सिके । आमिरले गितार बजाउन नसिकुन्जेल नासिरले छायाङ्कन सुरु गरेनन् । 

यो चलचित्र निकै हिट भयो । पछि उनी चलचित्र ‘मधोष’ मा पनि बाल कलाकारको रूपमा देखिए । आमिर आफ्नो स्कुलको समयमा उत्कृष्ट टेनिस खेलाडी थिए । उनले राज्य स्तरमा टेनिस खेलेका छन्, जबकि उनी पढाइमा औसत थिए ।

पहिलो प्रेम सँगै खेल्ने युवतीसँग
आमिर खान स्कुल र क्लबमा टेनिसको अभ्यास गर्थे । त्यति बेला उनको पहिलो प्रेम आफूसँग खेलेको युवतीसँग भएको थियो । दुवै जना सँगै खेले र आमिरले उनलाई हृदयदेखि नै माया गर्न थाले । आमिरले उनलाई आफ्नो भावना व्यक्त गर्न नपाउँदै केटीले आफ्नो परिवारसँग भारत छोडेकी थिइन् । यसले आमिरको मन तोड्यो तर फाइदा यो थियो कि उनले टेनिस राम्रो खेल्न थाले । यो कथा आमिर खानले चलचित्र लाल सिंह चड्ढाको म्युजिक लन्च कार्यक्रममा भनेका थिए ।

चलचित्र फ्लप हुँदा बुबा गरिब भए, ऋण लिएर गुजारा
आमिर खानले बाल्यकालमा गरिबी देखेका थिए । प्रारम्भिक केही चलचित्रहरू हिट पछि, उनका बुबाका धेरै चलचित्रहरू नराम्ररी फ्लप भए, जसका कारण उनले आफ्नो सबै पैसा गुमाए । उनले केही चलचित्रमा लगानी गर्न लाखौँ ऋण पनि लिएका थिए तर चलचित्र फ्लप भएपछि उनको ऋण बढ्दै गयो ।

आमिरले एक अन्तर्वार्तामा भनेका थिए कि उनलाई हरेक दिन करिब ३० जना साहूकारबाट पैसा माग्न फोन आउँथे । आमिरलाई शुल्क नतिरेको कारण विद्यालयबाट निकालिने डर थियो ।

आमिर चलचित्रमा आउन् भन्ने पिताले चाहेनन्, पहिलो चलचित्र गोप्य रूपमा छायाङ्कन
आमिरका बुबा ताहिर हुसैन चलचित्र निर्माण गर्दा गरिब भएका थिए । उनी आफ्नो छोरालाई नराम्रो समयको सामना गर्न नपरोस् भन्ने चाहन्थे । यही कारण थियो कि जब आमिरले उनलाई चलचित्रमा करियर बनाउनको लागि चलचित्र एन्ड टेलिभिजन इन्स्टिच्युट अफ इन्डियामा भर्ना लिन चाहेको बताए, उनले स्पष्ट रूपमा अस्वीकार गरे ।  बुबा चाहन्थे कि आमिर डाक्टर वा इन्जिनियर बनेर फिल्मबाट टाढा रहोस् ।

१८ औँ जियो मियामी इन्टरनेशनल चलचित्र फेस्टिभलमा आमिरले भनेका थिए कि जब उनले आफ्नो परिवारलाई हिरो बन्ने कुरा भने, उनका बुवा ताहिर हुसैन, काका यासिर हुसैन र आमा, तीनै जना मिलेर उनलाई मनाउन थाले । सबैले यो पेसा निकै जोखिमपूर्ण रहेको बताए । पछि आमिरले आफ्नो परिवारबाट गोप्य रूपमा एफटीआईआईमा भर्ना लिए र गोप्य रूपमा डिप्लोमा गर्न थाले ।

यसैबिच उनका साथी आदित्य भट्टाचार्यले उनलाई सर्ट साइलेन्ट चलचित्र प्रोजेक्ट प्यारानोइयामा अभिनय गर्ने प्रस्ताव गरे । चलचित्र निर्माता श्रीराम लागूले आफ्नो साथीलाई चलचित्र बनाउन केही हजार रुपैयाँ दिएका थिए ।

आमिर एक अभिनेता, सहायक निर्देशक र यस चलचित्रको स्पटब्वाई पनि थिए । बाबुलाई यो कुरा थाहा भयो भने  ठाडै इन्कार गर्छन् भन्ने थाहा थियो । उनी हक्की म्याच हेर्न गएको भन्दै दिनहुँ घरबाट निस्कने र गोप्य रूपमा चलचित्रको सुटिङ गर्न थाले । यो ४० मिनेटको छोटो चलचित्रलाई शबाना आजमीले पनि तारिफ गरेकी थिइन् । यो चलचित्रपछि आमिरले आफ्नो बुबाले विरोध गरे पनि आफ्नो करियरलाई नायककै रूपमा बनाउने निर्णय गरे ।

उनले आफ्नो काका नासिर हुसेनलाई चलचित्र मन्जिल-मन्जिलमा सहयोग गरे । यस चलचित्रमा सन्नी देओल र डिम्पल कपाडिया मुख्य भूमिकामा थिए ।

सहायक निर्देशक हुँदा अमरीश पुरीको गाली
चलचित्र मन्जिल-मन्जिलपछि आमिरले आफ्ना काका नासिर हुसैनलाई चलचित्र जबरदासमा पनि असिस्ट गरेका थिए । चलचित्रमा सनी देओल, सञ्जीव कुमार, रति अग्निहोत्री, जया प्रदा र अमरिश पुरीको भूमिका थियो । एक दिन सेटमा एक एक्सन सिन सुटिङ गर्दा अमरीश पुरी बारम्बार ठाउँ बदलिरहेका थिए र आमिरले उनलाई बारम्बार अवरोध गरिरहेका थिए ।

अमरीशलाई थाहा थिएन कि आमिर निर्देशक नासिरका भतिजा हुन् । आमिरले अवरोध गर्दा अमरीश पुरीले बारम्बार रिटेक दिनु पर्दा उनको धैर्यता टुट्यो । उनी रिसाए र रिसाएर आमिरलाई गाली गर्न थाले । आमिरले जवाफ दिएनन् र चुपचाप सुनिरहे । केही समयपछि निर्देशक नासिरले अमरीशलाई आमिरको कुनै गल्ती नभएको, गल्ती सच्याइरहेको बताए । पछि आफ्नो गल्ती थाहा पाएपछि अमरिशले आमिरसँग माफी मागेका थिए ।

प्रेममा धोकापछि कपाल खौरे
यो सन् १९८३ को कुरा हो जब आमिर खानले आफ्नो टाउको खौराए । मानिसहरूले सोचे कि उनले यो कुनै चलचित्रको लागि गरेको हो । तर, उनले प्रेम पीडामा त्यसो गरेका थिए । आमिरले एउटी युवतीलाई प्रेम गर्थे तर एक दिन ती युवतीले म तिमीलाई माया गर्दिन भन्दै छोडेर गइन् । यसबाट आमिर यति दुखी भए कि उनले आफ्नो रिस पोखेर टाउको खौराए ।

बाल्ड लुकमा पहिलो अडिसन
८० को दशकमा केतन मेहता चलचित्र होलीका लागि नयाँ केटाको खोजीमा थिए । यसैबिच उनले आमिरको डकुमेन्ट्री चलचित्र पारानोइया हेरे । उनलाई आमिरको काम यति मन पर्‍यो कि उनले उनलाई होलीमा कास्ट गरे । जब आमिरलाई अडिसनका लागि बोलाइयो, तब आमिरको टाउको लुक देखेर उनले आफ्नो निर्णय बदल्ने तयारीमा थिए, तर अडिसनका कारण आमिरले चलचित्र पाए । सिमी गरवालको च्याट शोमा आमिर आफैँले यो कथा सुनाएका थिए । चलचित्र होली सन् १९८४ मा रिलिज भएको थियो, यद्यपि यसले आमिरलाई खासै चिनाउन सकेन ।

२० वर्षको उमेरमा रीना दत्तको प्रेममा, आमिरले लेखे रगतले चिठ्ठी
आमिर भर्खर २० वर्षका थिए जब उनले छेउमा बस्ने रीना दत्तलाई पहिलो पटक देखे । आमिर प्रायः आफ्नो झ्यालमा उभिएर रीनालाई हेर्थे । केही दिनपछि रीनाले पनि उनलाई भेट्न थालिन् । एक अर्कालाई भेट्ने क्रम धेरै दिनसम्म चलिरह्यो । एक दिन जब आमिरले हिम्मत जुटाएर प्रेम व्यक्त गरे, उनले अस्वीकार गरिन् । यो देखेर आमिर छक्क परे र उनले झ्यालमा जान छोडे । केही हप्तापछि रीनाले आफू पनि आमिरलाई माया गर्छिन् भन्ने महसुस गरिन् । एक दिन रीनाले आमिरलाई बाटोमा रोकेर आफ्नो प्रेम व्यक्त गरिन् ।

रिलेशनमा रहँदा आमिर खानले एक दिन रीनालाई आफ्नै रगतले चिठ्ठी लेखे तर रीनालाई त्यो चिठी मन परेन । उनले आमिरलाई यस्तो कहिल्यै नगर्न भनिन् तर आमिरले यो उनको प्रेमको हद प्रमाणित गर्ने तरिका हो भन्ने विश्वास गरे।

परिवारको डरले रीनासँग गुपचुप विवाह
रिलेशनमा रहँदा आमिरलाई डर थियो कि रीनाको परिवारले उनीहरूको सम्बन्धलाई कहिल्यै स्वीकार गर्नेछैन । यही डरका कारण उनले गोप्य रूपमा रीनासँग विवाह गर्ने योजना बनाए । तर, त्यति बेला आमिर २० वर्षका मात्र थिए, त्यसैले उनले २१ वर्ष नपुगेसम्म पर्खिए र अदालतमा विवाह गरे । यस विवाहबाट आमिरका एक छोरा जुनैद र छोरी आयरा छन् ।

कयामत से कयामत तक फिल्मले ल्यायो भाग्य, रातारात स्टार बने
आमिर खानका काका नासिर हुसैन आफ्ना छोरा मन्सुरलाई निर्देशक बनाउन चाहन्थे । यसका लागि उनले कयामत से कयामत तक चलचित्र लेखे, जसमा आमिर खानले पनि उनलाई सहयोग गरेका थिए । जब यो चलचित्रमा नायक छनोटको कुरा आयो, नासिरले आमिरलाई मात्रै कास्ट गरे। यस चलचित्रमा उनीसँगै जुही चावलालाई कास्ट गरिएको थियो, जुन यसअघि सुल्तनत (१९८४) मा देखिएकी थिइन् ।

जुहीद्वारा चुम्बन गर्न अस्वीकार
यस चलचित्रमा आमिर र जुहीको किसिङ सीन देखाइने थियो तर जब जुहीलाई यो कुरा थाहा भयो तब उनले इन्कार गरिन् । निर्देशक मन्सूर खानको मननमा राजी भए पनि जुहीले अस्वीकार गरेपछि चलचित्रको सुटिङ रोकिएको थियो ।

सडकमा हिँड्दा पोस्टर टाँस्ने आमिरलाई अटो चालकले गाली गरे
चलचित्र ‘कयामत से कयामत तक’को बजेट यति कम थियो कि प्रमोसन बजेट पनि बनाउन सकेन । यस्तो अवस्थामा आमिर खान आफैँ सडकमा घुमेर चलचित्रको प्रमोसनका लागि पोस्टर टाँस्न थाले। एक दिन आमिरले एउटा अटोमा पोस्टर टाँसेका थिए, जसका कारण अटो चालक रिसाए ।

अटो चालकले आमिरलाई चिच्याए, तर उनले स्थितिलाई बुद्धिमानीपूर्वक सम्हाले । चलचित्रको प्रमोसनका लागि निर्माण पक्षले चलचित्रको ८ भन्दा बढी टिकट किन्नेलाई आमिर-जुहीको पोस्टर उपहार दिने घोषणा गरेको थियो ।

२९ अप्रिल १९८८ मा रिलिज भएको चलचित्र कयामत से कयामत तकले आमिर खान र जुही चावलालाई रातारात स्टार बनाउँदै ठुलो हिट साबित भयो । यो फिल्मले ७ फिल्मफेयर अवार्ड जित्यो, जसमा आमिरले बेस्ट मेल डेब्यु अवार्ड पाएका थिए । अर्को वर्ष, आमिर खान क्राइम थ्रिलर चलचित्र राखमा देखिएका थिए । राख र कयामत से कयामत तक फिल्मका लागि आमिर खानलाई स्पेशल ज्युरी नेशनल अवार्ड दिइएको थियो ।

यसबाहेक, दिल, जो जीता वही सिकन्दर, हम हैं राही प्यार के, रङ्गिला, राजा हिन्दुस्तानी, इश्क, सरफरोश जस्ता लगातार हिट चलचित्रहरू दिएर आमिरले आफूलाई उद्योगका शीर्ष कलाकारहरूमा समावेश गरे ।

लगानबाट बने निर्माता
आमिर खानले सन् २००१ मा चलचित्र लगानबाट निर्माताको रूपमा सुरुवात गरेका थिए । ओस्कारमा उत्कृष्ट विदेशी चलचित्रको विधामा मनोनीत हुने यो तेस्रो भारतीय चलचित्र हो । यो चलचित्रको सुटिङका ​​क्रममा आमिर फिल्मका सहायक निर्देशक किरण रावसँग प्रेममा परेका थिए । दुवैले सन् २००५ मा विवाह गरेका थिए । उनको छोरा यो विवाहबाट मुक्त छ । सन् २०२१ मा दुवैको सम्बन्ध विच्छेद भए पनि दुवै जना साथी हुन् ।

राजा हिन्दुस्तानीको चुम्बन दृश्य ४७ पटक खिचियो
आमिर खानले १९९६ मा चलचित्र राजा हिन्दुस्तानीमा १ मिनेटको किसिङ सीन दिएका थिए । त्यो समयको सबैभन्दा लामो चुम्बन दृश्य थियो, जसलाई छायाङ्कन गर्न ४ दिन लागेको थियो र ४७ पटक खिचिएको थियो ।

गुलामको एक्सन दृश्यका लागि १२ दिनसम्म नुहाएनन्
आमिर खानले सन् १९९८ मा रिलिज भएको चलचित्र गुलामको क्लाइम्याक्स एक्सन सिक्वेन्सका लागि नुहाउन छाडेका थिए । उनी १२ दिनसम्म नुहाउन नपाएर धुलोले ढाकिएका थिए ।

यस चलचित्रको एउटा दृश्यमा आमिर हातमा झन्डा लिएर आउँदै गरेको ट्रेनतर्फ दौडनुपरेको थियो । परफेक्शनका लागि आमिर ट्रेनको यति नजिक गए कि सेटमा उपस्थित मानिसहरूले कराउन थाले । निर्माताको आग्रहको बाबजुद पनि आमिरले ट्र्याक छोडेनन् र सुटिङ जारी राखे ।

थ्री इडियट्सका लागि रक्सी पिए
सन् २००९ को चलचित्र थ्री इडियट्सको एक दृश्यमा आमिर खान, आर माधवन र शरमन जोशी मातेको अवस्थामा पिसाब गर्न भाइरसको घर जानु परेको थियो । आमिरले सो दृश्यलाई वास्तविक देखाउन तीनै कलाकारले रक्सी पिउनुपर्ने सुझाव दिए । आमिरको सुझावपछि तीनै जनाले वास्तविक रक्सी पिएर दृश्य खिचे ।

पीके फिल्मका लागि सडकमा घुमिरहेका मानिसहरूबाट लुगा सङ्कलन
सन् २०१४ को चलचित्र पीकेका लागि आमिर खानले सडकमा हिँड्दा मानिसबाट लिएको लुगा लगाएका थिए । आमिरको डिजाइन टोलीले अनौठो लुगा खोज्ने गर्दथ्यो, यदि कसैले त्यस्तो कपडा लगाएको देख्यो भने टोलीले पैसा तिरेर उसबाट कपडा किन्ने गर्दथ्यो । पान खाएको दृश्यमा आफ्नो अनुहार रातो बनाउनका लागि आमिर खानले एक दिनमा करिब १०० पान खान्थे, तर वास्तविक जीवनमा उनले पान खाँदैनन् ।

दङ्गलका लागि २७ केजी तौल बढाए
दङ्गलमा महावीर सिंह फोगाटको भूमिका खेल्न आमिरले २७ केजी तौल बढाएका थिए । यस्तो अवस्थामा उनको तौल ९७ किलो पुगेको थियो ।

तलाशका लागि ३ महिना पौडी सिके
सन् २०१२ मा रिलिज भएको चलचित्र तलाशमा आमिरले पानीमुनिको दृश्य दिनुपर्‍यो तर उनलाई स्विमिङ थाहा थिएन । यस्तो अवस्थामा उनले स्विमिङ सिके र ३ महिना पछि उक्त दृश्य खिचे ।

लाल सिंह चड्डाको दाह्री बढाए
आमिर खानले सन् २०२२ को चलचित्र लाल सिंह चड्ढाका लागि जवान देखिन २० किलो तौल घटाएका थिए । यो फिल्मका लागि आमिरले बूढो देखिनका लागि प्रोस्थेटिक मेकअपको सट्टा दाह्री बढाएका थिए ।

सितारे जमिन परबाट पुनरागमन गर्दै
चलचित्र लगानसँगै आमिर खानको चलचित्र ‘दिल चाहता है’ पनि रिलिज भएको थियो । सन् २०२१ मा रिलिज भएको चलचित्र दिल चाहता है पछि आमिरले अभिनयमा ब्रेक लिएका थिए । ४ वर्षपछि, आमिरले मङ्गल पाण्डेसँग शानदार कमब्याक गरे र रङ्ग दे बसन्ती, फना, तारे जमिन् पर, गजनी, थ्री इडियट्स, तलाश, पीके जस्ता लगातार हिट चलचित्र दिए ।

आमिर खानका पछिल्ला दुई चलचित्र बक्स अफिसमा नराम्रोसँग फ्लप भए । आमिरले सन् २०१८ फ्लप चलचित्र ठग्स अफ हिन्दुस्तान पछि २०२२ मा लाल सिंह चड्ढासँग पुनरागमन गरे । तर, यो चलचित्र पनि बक्स अफिसमा फ्लप साबित भयो । दुई वर्षपछि अब आमिर खान सितारे जमिन पर चलचित्रबाट निर्माता, निर्देशक र अभिनेताको रूपमा कमब्याक गर्न लागेका छन् ।

यो लेख भारतीय मिडिया दैनिक भास्करका लागि लेखक ईफत कुरैशीद्वारा लिखित लेखबाट नेपालीमा अनुवाद गरिएको हो ।